Lợi thế tự nhiên và sự vào cuộc đồng bộ của hệ thống chính trị

Được thiên nhiên ưu đãi về khí hậu ôn đới mát mẻ quanh năm, địa hình cao nguyên và đất đai màu mỡ, Mộc Châu rất thuận lợi để phát triển các loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao. Những năm qua, với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị từ huyện đến cơ sở và sự chủ động, tích cực của người dân, diện tích cây ăn quả trên địa bàn không ngừng được mở rộng.

Tính đến hết năm 2024, toàn thị xã Mộc Châu có 11.481 ha cây ăn quả, tăng 8.530 ha so với năm 2015 (tăng 74,3%). Trong đó nổi bật là các loại cây đặc trưng, có hiệu quả kinh tế và phù hợp với điều kiện tự nhiên như: mận hậu (4.299 ha), nhãn (1.766 ha), xoài (1.521 ha), cam (695 ha), bơ (582 ha), mơ (566 ha), chuối (753 ha)... Tổng sản lượng quả các loại đạt 55.830 tấn, tăng gần 40.000 tấn so với năm 2015.

Với điều kiện phù hợp cây mận là một trong các loại cây đặc trưng của Mộc Châu.

Sự phát triển mạnh mẽ của vùng cây ăn quả không chỉ nhờ vào chuyển đổi cơ cấu cây trồng hợp lý mà còn nhờ vào định hướng phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị bền vững. Các hợp tác xã, doanh nghiệp và hộ dân được khuyến khích áp dụng khoa học kỹ thuật, sử dụng giống cây mới, công nghệ tưới tiên tiến, canh tác hữu cơ, qua đó nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và hiệu quả kinh tế. Hiện nay, doanh thu trung bình đạt từ 200–400 triệu đồng/ha, nhiều mô hình điểm đạt từ 800 triệu đến 1 tỷ đồng/ha – một con số ấn tượng đối với sản xuất nông nghiệp trên địa bàn miền núi.

Nông nghiệp tương hỗ du lịch – hướng phát triển kinh tế đa giá trị

Với quan điểm “nông nghiệp là nền tảng hỗ trợ du lịch phát triển”, thị xã Mộc Châu đã triển khai mạnh mẽ các mô hình kết hợp giữa sản xuất nông nghiệp với phát triển du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm.

Hàng loạt sản phẩm du lịch nông nghiệp đã ra đời, thu hút đông đảo du khách như: trải nghiệm hái mận, hái cam, hái dâu tây tại vườn; chụp ảnh tại các thung lũng mận, vườn hồng, vườn mơ; tham gia Ngày hội hái quả, giải Marathon quốc tế Mộc Châu... Các hoạt động này không chỉ tạo dấu ấn đặc sắc cho du lịch địa phương mà còn tăng giá trị cho nông sản, giúp nông dân có thêm nguồn thu từ dịch vụ.

Người dân Mộc Châu thu hoạch mận.

Nhiều hợp tác xã đã biết tận dụng lợi thế này để xây dựng mô hình kết hợp chế biến nông sản gắn với du lịch. Tiêu biểu như HTX Dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5 với mô hình chế biến rượu mận; HTX Quyết Thanh với sản phẩm hồng giòn, chuối sấy; hay các mô hình sản xuất siro, mứt từ dâu tây... Các cơ sở chế biến không chỉ tạo đầu ra ổn định cho nông sản mà còn là điểm tham quan, mua sắm hấp dẫn cho du khách. Hiện toàn thị xã có 39 sản phẩm OCOP, trong đó có 21 sản phẩm đạt chuẩn 3 sao và 18 sản phẩm 4 sao - minh chứng cho chất lượng và sức cạnh tranh của nông sản Mộc Châu trên thị trường.

Du lịch góp phần quảng bá nông sản, nâng cao đời sống người dân

Việc gắn kết giữa cây ăn quả và du lịch sinh thái đã tạo nên sức bật mới cho kinh tế địa phương. Không chỉ góp phần nâng cao thu nhập cho người dân, giảm tỷ lệ hộ nghèo, mô hình này còn mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường cho nông sản Mộc Châu thông qua hoạt động quảng bá, trải nghiệm của du khách trong và ngoài nước.

Các sản phẩm nông nghiệp được tiếp thị trực tiếp tại vườn, trên các nền tảng trực tuyến, thông qua các sự kiện du lịch văn hóa – tạo ra sự lan tỏa mạnh mẽ và gia tăng giá trị thương hiệu. Mộc Châu đang dần khẳng định mình là vùng sản xuất nông nghiệp đặc sản gắn với du lịch tiêu biểu của Tây Bắc.

Định hướng phát triển trong thời gian tới

Để tiếp tục phát huy hiệu quả của mô hình nông nghiệp kết hợp du lịch sinh thái, thời gian tới thị xã Mộc Châu cần tập trung vào một số giải pháp trọng tâm: Hoàn thiện quy hoạch vùng cây ăn quả gắn với phát triển du lịch theo hướng bền vững, bảo vệ cảnh quan và môi trường sinh thái. Đầu tư hạ tầng giao thông, cơ sở du lịch nông thôn, đặc biệt tại các vùng trồng cây ăn quả trọng điểm. Khuyến khích hình thành các điểm du lịch cộng đồng, trang trại sinh thái trải nghiệm; hỗ trợ người dân và hợp tác xã nâng cao kỹ năng làm du lịch. Tăng cường xúc tiến thương mại, chuyển đổi số trong quảng bá, bán hàng và giới thiệu sản phẩm nông nghiệp - du lịch Mộc Châu ra thị trường trong và ngoài nước. Hỗ trợ xây dựng thêm các sản phẩm OCOP chất lượng cao, kết hợp phát triển thương hiệu nông sản gắn với hình ảnh du lịch đặc sắc của Mộc Châu.

Mô hình phát triển cây ăn quả gắn với du lịch sinh thái tại Mộc Châu là hướng đi đúng đắn, phù hợp với xu thế phát triển nông nghiệp bền vững và kinh tế tuần hoàn. Đây cũng là một giải pháp quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội gắn với xây dựng nông thôn mới, chuyển đổi cơ cấu lao động, tạo sinh kế cho người dân. Với những kết quả đã đạt được và định hướng phát triển rõ ràng, Mộc Châu hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu tiên phong cho cả vùng Tây Bắc về phát triển nông nghiệp đa giá trị gắn với du lịch xanh, du lịch cộng đồng trong tương lai không xa.

Quốc Tuấn