Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước, nhằm thúc đẩy các địa phương phát triển kinh tế - xã hội; đảm bảo an sinh xã hội; giảm nghèo nhanh, bền vững, thu hẹp dần khoảng cách về mức sống, thu nhập bình quân của đồng bào dân tộc thiểu so với bình quân chung của cả nước; là cơ hội giảm dần số xã, bản đặc biệt khó khăn; xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, kết nối với các vùng phát triển; phát triển toàn diện giáo dục, đào tạo, y tế, văn hóa; cải thiện rõ rệt đời sống của Nhân dân; nâng cao số lượng, chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động là người dân tộc thiểu số; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của các dân tộc thiểu số đi đôi với xóa bỏ phong tục tập quán lạc hậu; thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em; xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở vững mạnh, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội; củng cố, tăng cường khối đại đoàn kết các dân tộc, nâng cao niềm tin của đồng bào các dân tộc đối với Đảng và Nhà nước.

Thực hiện Chương trình, giai đoạn 2021 - 2025, huyện Mai Sơn đã thực hiện phân bổ, lồng ghép các nguồn lực, trong đó vốn ngân sách Trung ương thực hiện Chương trình là 243.601,99 triệu đồng, vốn địa phương 3.362,98 triệu đồng. Kết quả, tỷ lệ hộ nghèo của huyện giảm từ 15% (năm 2021) xuống còn 9,09% (năm 2024), bình quân hàng năm giảm 1,97%/năm, đạt 98,5 % chỉ tiêu kế hoạch; dự kiến năm 2025 tỷ lệ hộ nghèo giảm 2,03%, bình quân cả giai đoạn giảm 2%/năm, đạt chỉ tiêu Kế hoạch đề ra. Tỷ lệ hộ nghèo tại các xã đặc biệt khó khăn giảm bình quân 3,09%/năm. Toàn huyện có 03 xã tỷ lệ hộ nghèo dưới 15%, đạt tiêu chí xã thoát khỏi diện xã đặc biệt khó khăn theo tiêu chí quy định tại Quyết định số 33/2020/QĐ-TTg ngày 12/11/2020 của Thủ tướng chính phủ, đạt 40% kế hoạch. Dự kiến hết năm 2025 có thêm 01 xã đạt tiêu chí xã thoát khỏi diện đặc biệt khó khăn, nâng tổng số xã thoát khỏi diện đặc biệt khó khăn là 5/10 xã, chiếm 100% đạt chỉ tiêu Kế hoạch.

Đến tháng 12/2024, huyện có 8/21 xã đạt chuẩn nông thôn mới, 02/21 xã đạt nông thôn mới nâng cao, dự kiến năm 2025 có thêm 01 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, nâng tổng số xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao là 03 xã. Tỷ lệ số bản có đường giao thông từ xã đến trung tâm bản được cứng hóa là 77,3%; tỷ lệ số hộ được sử dụng điện lưới an toàn 98,15%; số hộ nông thôn được sử dụng nước sạch đạt 47%; dân số nông thôn được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh đạt 99%; tỷ lệ người dân có thẻ bảo hiểm y tế đạt 92%. Số cán bộ, công chức cấp xã là người dân tộc thiểu số có trình độ cao đẳng, đại học là 350/447 người, chiếm 78,3%. Tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 59%, trong đó, tỷ lệ lao động được cấp bằng, chứng chỉ toàn huyện đạt 26%.

Các giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc được bảo tồn và phát huy; 282/291 bản có nhà văn hóa, đạt 96,9%; có 304/291 bản, tiểu khu có đội văn nghệ quần chúng truyền thống hoạt động thường xuyên. 100% các trường học ở xã vùng đặc biệt khó khăn, biên giới có nhà ở, bếp ăn, công trình vệ sinh đáp ứng cơ bản nhu cầu ăn, ở cho học sinh ở các cấp học. 100% đồng bào vùng sâu, vùng xa, biên giới, vùng đặc biệt khó khăn được tiếp cận các dịch vụ văn hóa xã hội, chăm sóc sức khỏe y tế. Không còn tình trạng hôn nhân cận huyết thống và tỷ lệ tảo hôn giảm thấp.

Đến nay, sau gần 4 năm thực hiện, công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành thực hiện Chương trình đã đi vào vận hành tương đối tốt, kết quả triển khai thực hiện Chương trình có nhiều chuyển biến tích cực; góp phần quan trọng trong việc thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Các nguồn lực, chính sách của Chương trình đã và đang tập trung đầu tư phát triển các công trình hạ tầng thiết yếu phục vụ dân sinh như kết nối đường giao thông, các công trình phục vụ sản xuất, các công trình tạo điều kiện tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản về y tế, giáo dục, nhà ở, sinh hoạt văn hóa; hoạt động đào tạo nghề, hỗ trợ việc làm, góp phần giải quyết việc làm ổn định cho một lực lượng lao động rất lớn trên địa bàn; thông qua đầu tư, hỗ trợ phát triển sản xuất và sinh kế góp phần nâng cao thu nhập cho người dân; công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc được quan tâm.

Lê Hồng