Khẳng định lợi thế vùng - nâng tầm giá trị cà phê Arabica

Với hơn 24.300 ha cà phê hiện có, sản lượng năm 2025 ước đạt 37.724 tấn, tăng 36% về diện tích và 41% về sản lượng so với năm 2021, Sơn La hiện là địa phương đứng đầu cả nước về diện tích và sản lượng cà phê chè (Arabica), chiếm 50% diện tích và 43,5% sản lượng toàn quốc. Bình quân mỗi ha cà phê cho doanh thu từ 170 - 200 triệu đồng, lợi nhuận trên 140 triệu đồng - một con số ấn tượng, thể hiện tiềm năng kinh tế bền vững từ cây cà phê.

Người dân chăm sóc cây cà phê.

Không dừng lại ở lợi thế tự nhiên về độ cao, khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp với Arabica chất lượng cao, Sơn La đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm phát triển cà phê đặc sản, đưa cà phê Sơn La ghi danh trên bản đồ cà phê thế giới.

Tái canh, giống chuẩn - nền tảng cho phát triển bền vững

Một trong những khâu then chốt được tỉnh ưu tiên là tái canh giống cũ chủ yếu là Catimor đã trồng trên 30 năm bằng bộ giống mới chất lượng cao, phù hợp thị hiếu quốc tế và chống chịu tốt với biến đổi khí hậu. Mục tiêu đến năm 2030, tỉnh sẽ tái canh 9.800 ha và đến năm 2035 là 12.000 ha; 80 - 90% diện tích trồng mới sử dụng giống chuẩn được kiểm soát chất lượng.

Đồng thời, tỉnh đã công nhận, quản lý khai thác 5.000 cây đầu dòng, xây dựng 3 vườn giống, phát triển các vùng sản xuất ứng dụng công nghệ cao trên 1.000 ha với sự tham gia của trên 1.500 hộ dân - bước đi quan trọng giúp kiểm soát đầu vào và đảm bảo chất lượng nguyên liệu.

Phát triển cà phê đặc sản - bước chuyển từ lượng sang chất

Tỉnh xác định phát triển cà phê đặc sản là hướng đi chiến lược, nâng cao giá trị gia tăng và xây dựng thương hiệu bền vững. Hiện toàn tỉnh đã có 1.120 ha cà phê đặc sản, phấn đấu đạt 5.950 ha vào năm 2030 và 6.500 ha đến năm 2035. Các vùng sản xuất đạt tiêu chuẩn RA, 4C, VietGAP, hữu cơ… được mở rộng, với hơn 23.000 lượt ha được cấp chứng nhận.

7 đơn vị tại Sơn La được cấp quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý “Cà phê Sơn La” - điều kiện quan trọng để khẳng định thương hiệu, mở rộng thị trường và nâng cao giá bán.

Đột phá trong chế biến sâu và xuất khẩu

Trong 6 tháng đầu năm 2025, tỉnh đã xuất khẩu 17.800 tấn cà phê, đạt gần 70 triệu USD, tăng gần 30% so với cùng kỳ năm trước - con số minh chứng cho sự chuyển dịch tích cực trong sản xuất và tiêu thụ. Tuy vậy, thực tế cho thấy, đến 85 - 90% sản lượng cà phê hiện vẫn là cà phê nhân sống, tỷ lệ chế biến sâu còn thấp; sản phẩm rang xay, hòa tan, cà phê lon… chiếm tỷ trọng khiêm tốn.

Toàn tỉnh hiện có 28 doanh nghiệp và HTX tham gia sản xuất, chế biến cà phê, song chỉ có 5 cơ sở chế biến quy mô công nghiệp. Để tạo bước đột phá, Sơn La đặt mục tiêu đến năm 2035, sản lượng chế biến sâu đạt 20 - 25%, xuất khẩu chiếm 80 - 85% tổng sản lượng, đồng thời hình thành và phát triển ít nhất 5 vùng cà phê ứng dụng công nghệ cao trở lên.

Tăng cường liên kết chuỗi - khơi thông điểm nghẽn phát triển

Các chuỗi liên kết giữa nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ đã bước đầu hình thành nhưng quy mô còn nhỏ, thiếu tính lan tỏa. Việc xây dựng cụm công nghiệp chế biến tập trung còn vướng về vốn, đất đai và chính sách hỗ trợ.

Để giải bài toán này, tỉnh cần hoàn thiện hạ tầng phục vụ chế biến, logistic; đồng thời, thu hút các nhà đầu tư chiến lược tham gia sâu vào chuỗi giá trị. Ngoài ra, phát triển du lịch nông nghiệp gắn với trải nghiệm cà phê cũng là hướng đi tiềm năng, mở rộng không gian kinh tế nông nghiệp.

Chiến lược tầm nhìn - phát triển bền vững vùng cà phê Tây Bắc

Chiến lược phát triển cà phê Sơn La đến năm 2030, tầm nhìn 2035 hướng đến mục tiêu vừa đảm bảo tăng trưởng sản lượng (đạt 47.000 tấn năm 2035), vừa phát triển chất lượng và bền vững. Trong đó, trọng tâm là tái canh đồng bộ bằng giống chuẩn, mở rộng vùng cà phê đặc sản, tăng cường chế biến sâu và xây dựng thương hiệu cà phê Sơn La trên thị trường quốc tế.

Sự kết hợp giữa khoa học - công nghệ, chính sách hỗ trợ đúng hướng và sự đồng hành của người dân, doanh nghiệp sẽ là chìa khóa để Sơn La hiện thực hóa tầm nhìn phát triển cà phê bền vững - đưa hạt cà phê Arabica vùng Tây Bắc vươn xa trên thị trường toàn cầu.

Quốc Tuấn