Anh hùng liệt sĩ Lò Văn Giá

Chi bộ Nhà tù Sơn La đã xây dựng được hai cơ sở bên ngoài nhà tù, trong đó Lò Văn Giá tham gia trong tổ chức Thanh niên cứu quốc Mường La. Tháng 8/1943, Chi bộ Nhà tù quyết định tổ chức vượt ngục cho một số tù chính trị cốt cán để chuẩn bị cho cuộc Tổng khởi nghĩa. Chi bộ nhà tù nhận định: yếu tố thắng lợi cho cuộc vượt ngục là phải có người đưa đường thông thạo và dũng cảm. Là người thông minh, dũng cảm, có lòng yêu nước, nhiệt tình cách mạng và rất thạo tiếng Mông và địa hình Tây Bắc, Lò Văn Giá đã được chọn làm người đưa đường cho cuộc vượt ngục của 4 đồng chí: Trần Đăng Ninh, Nguyễn Lương Bằng, Nguyễn Văn Trân và Lưu Đức Hiểu. Và Lò Văn Giá đã đưa được 4 đồng chí đến đích an toàn (khu vực suối Rút, tỉnh Hòa Bình) theo kế hoạch mà chi bộ đã đề ra. Đồng chí Trần Đăng Ninh đã viết trong cuốn “Hai lần vượt ngục” có đoạn: Anh thanh niên Thái đưa chúng tôi đến đây đã hết phận sự. Chúng tôi cùng anh từ biệt bùi ngùi cảm động. Thuyền xa, chúng tôi còn nhìn theo người thanh niên Thái và khắc tên Giá của anh vào lòng...

Khi quay lại Sơn La, Lò Văn Giá đã bị thực dân Pháp bắt. Mặc dù bị tra tấn dã man, nhưng Lò Văn Giá vẫn nhất mực không khai. Sau thời gian bị giam cầm, không tìm được chứng cứ để kết án, chúng đã lén lút thủ tiêu ông. Hành động đó phơi bày sự bất lực của kẻ thù trước ý chí đấu tranh bất khuất của người thanh niên Thái, tiêu biểu cho Nhân dân địa phương đang hướng về ngọn cờ lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Cuộc vượt ngục thành công đã cổ vũ tinh thần cho tù nhân chính trị tại Sơn La và ảnh hưởng tích cực đến nhà tù khác trong cả nước.
Với công lao đóng góp cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc, Lò Văn Giá đã được Đảng, Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân ngày 20/12/1994. Anh hùng Lò Văn Giá, người con ưu tú của bản làng Sơn La đã trở thành niềm tự hào của người dân Sơn La trong sự nghiệp cách mạng của Đảng. Để nghi nhớ công lao của ông nhiều con đường, trường học đã được mang tên Lò Văn Giá.

Hình tượng người chiến sĩ cộng sản kiên trung Tô Hiệu và người con ưu tú Lò Văn Giá là niềm tự hào của Nhân dân các dân tộc tỉnh Sơn La, đã để lại trong chúng tôi ấn tượng đậm nét về chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tinh thần hy sinh vì độc lập, tự do cho Tổ quốc. Tấm gương chiến đấu và hy sinh cao cả của những người chiến sĩ cộng sản năm xưa đã trở thành bất hủ, luôn nhắc nhở hậu thế về tình yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc. Điều đó đã trở thành nền tảng cho sức mạnh của Nhân dân Sơn La nói riêng, dân tộc Việt Nam nói chung. Để hôm nay, cũng trên vùng đất này, đồng bào các dân tộc tỉnh Sơn La luôn đồng thuận một lòng, quyết tâm xây dựng quê hương Sơn La ngày càng văn minh và giàu đẹp./.